«تيمچه»ی قم برگزيده شد
«تيمچه»ی بزرگ بازار قم كه در بخش شمالی راستهی «بازار نو»، جای گرفته است يكی ا ز سه تيمچهی شهر قم است. «تيمچه»ی بزرگ قم در ۱۱ امردادماه سال ۱۳۷۶ خورشيدی با شمارهی ۱۹۰۲ در سياههی آثار ملی ایران به ثبت رسید.
اين بنای باشكوه و ارزنده به كوشش هنرمند برجستهی دورهی ناصری، استاد «حسنقمی» مشهور به «معمارباشی» در سال 1301 مهی(:هجريقمری) طراحی و اجرا شد.
گستردگي، معماري و تزيينات اين بنا ويژه و چشمگير است. «تيمچه»ي بزرگ قم بنايي دواشكوبه با 12 غرفه است. اين بنا داراي اُرسيهاي زيبايي است كه بيشتر آنها ويران شده و از بين رفتهاند .
سقف تيمچه «سهچشمه» است كه بخش مياني آن با دهانه و بلنداي 15 متري داراي دو پوشش است. درازاي اين بخش 28 متر و بدون ستون است. چشمهي مياني با بلندا و دهانهي 15 متر داراي پوشش آجري ريز(:ظريف)، زيبا و آراسته با «مقرنسگچي» در زوايا است. گنبد به گونهي «عرقچيني» ساخته شده است. پوشش زير گنبد شمسهكاري با شيوهي «رسميبندي» و «يزديبندي» است. در اين پوششها همچنين روزنههايي براي فراهم آوردن روشنايي به درون بنا، كار گذاشته شده است. اين تيمچه با دو ورودي به راستهي «بازار نو» راه مييابد.
بد نيست بدانيد كه دو تيمچهي ديگر اين بازار سالها پيش هنگام ساختن خيابانهاي جديد شهر قم از ميان رفته است. اين دو تيمچه از تيمچهي اصلي كوچكتر بودهاند.
«گوردختر»، يادآور تمدنی كهن
«گوردختر» آرامگاهی شبيه به آرامگاه «كوروشبزرگ» است كه در بخش مركزی «دشتستان» استان «بوشهر» جای گرفته است. در خاور اين آرامگاه نیز برجای ماندههای «کوشک» اردشیر ساسانی دیده میشود. «گوردختر» از آثار تاریخی دورهی هخامنشی است كه در سال ۱۳۷۶ با شمارهی ۱۸۹۷ در سياههی آثار ملی ایران جاي گرفت.
گوردختر به چم(:معنی) دختر گبر یا زرتشتی است. اين آرامگاه در خاور جادهي برازجان به کازرون است که بنای آن دارای سقف و بدنهی سنگی آن شبیه آرامگاه «کورشبزرگ» است.
«گوردختر» را نخست «لویی واندنبرگ» باستانشناس بلژیکی در سال ۱۳۳۹ خورشیدی کشف کرد. وي خود بر اين باور بود كه «گوردختر» آرامگاه «چیش پیش» یا کوروش یکم (جد کوروش بزرگ) است. اما «شاپور شهبازی» باستانشناس بزرگ ايران بر اين باور بود كه این گور، آرامگاه «کوروشکوچک» است. برخی ديگر ميگويند اين بنا، آرامگاه«آتشسا» دختر «كوروشبزرگ» یا مادر وی يعنی «ماندانا» یا خواهر اين بزرگمرد تاريخ است.
معماری بنای «گوردختر» كاملا شبيه آرامگاه «کوروشبزرگ» در پاسارگاد است اما ساخته شده در اندازهاي كوچكتر است. اين بنا از ۲۴ تكه سنگ در اندازههاي گوناگون ساخته شده است و كه با بستهای «دمچلچلهای» به یکدیگر پيوند خورده و نگهداشته شدهاند. بلنداي حقيقي اين بنا چهارونیم متر است. بالای این آرامگاه فرورفتگی شبیه به یک قاب وجود دارد که گمان ميرود جای گذاردن كتيبه بوده است.
خانهی «پدر جراحی ايران» هم به تاريخ پيوست
«یحیاعدل»، معروف به «پدر جراحي ايران» در سال١٣٧٤ كه نزديك به ٩٠ سال داشت به «مصطفي ميرسليم» وزير فرهنگ و ارشاد آن زمان نامهاي نوشت. وي در اين نامه نوشت از آنجا كه توانايي لازم براي بازسازي اين بنای ارزشمند تاريخي را ندارم براي بازسازی آن خواستار فروش اين ملک به دولت هستم.
اين بنا در يازدهم امردادماه ١٣٧٧خورشيدي با شمارهي ٢٠٨١در سياههي آثار ملي به ثبت رسيد. اين خانه در سال ١٣١٠ خورشيدي به كوشش «ماركوف روسي» به شيوهي معماري روسي در خيابان وليعصر تهران ساخته شد.
خانهي دكتر «يحياعدل» پس از بازسازي در سال ١٣٧٧خورشيدي به عنوان دبيرخانهي شوراي تشخيص مصلحتنظام مورد استفاده قرار گرفت و در سال ١٣٧٨خورشيدي جايگاه فرهنگستان هنر شد.
يارينامهها:
ويكيپديا، روزنامهی تهرانامروز، بانک اطلاعات روندهای الكتريكی استان قم